LAILEPNA
(Punctuation)
- Tawpna (.) full stop (period)
- Kammal deina (,) comma
- Ngakna (:) colon
- Ngaklang (;) semi-colon
- Phawnna (!) interjection/ exclaimatory point
- Dotna (?) question mark
- Thekna (-) hyphen
- Gitphei (—) dash
- Tanglak (‘) apostrophe
- Kual [{(-)}] brackets
- Git-awn (/) slash
- Kam-umna (“—”) inverted comma
- Kam-umna neu (‘—’) inverted comma
- leh/tawh (&) ampersand
- sansat/ sikseh (@) at sign
- halhsiah/ theihsa (…) ellipsis
1. Tawpna (.) full stop (period)
- Kam guicing tawpna-ah kikoih hi.
👉Kongkhak ka kiu hi. - Laimal tomlakna-in kizang hi.
👉Jan., gnt., a.m., B .Sc., Tg.,
Capt., Maj.
Internet leh email address ah (dot’ kici pen) kizang hi.
http://www.oup.com
2. Kammal deina (,) comma
- Kammal/thu kibanglo khat leh khat deina-in kizang hi.
👉Lo sungah taang, vaimim, be, kawlmin leh ga kicing hi. - Nimit gelhna-ah ni, kha, kum deina-in kizang hi.
👉Kawlgam in January 4,1948 (4thJanuary 1948) ni-in suahtakna ngah hi. - Degree ngahteng deina-in kizang hi.
👉Lia Nei No B.Th., BRE., B.D., Th.M., Ph.D. - Kamtumtawng (phrase) deina-in kizang hi.
👉A tha gol, a tun sang, a ngo, a meel hoih mahmah papi khat leh a neu ciuciau, a tom litlet, a vom bekbuk, a meel sia mahmah nupi khat hong tonkhawm uh hi.
👉Eh, zenzen, talaizang, tua bang mawkmawk za nuamlo ka hi maw. - Kamguicing nih leh thum kizoma thu genna-ah adeina-in kizang hi.
👉Nino ni ciangin lui vak dinga ka gelsa hinapi-in, kamsiatna tawh tua ni guahzu citciat hi.
👉Genthu laitakin, tukum tan 10 ongte lakah kihelteh, mate.
👉Nipi ni ciangin hong hawh in, ci-in gang kiangah ka gena, tua ni-in innah ka gang hong hawhinah, ahizongin kei omloh tawh kituak sese hi. - Mi khat-i kampauna i pulakkik ciangin ama’ kammal leh eimau’ kammal deina-in kizang hi.
👉Lul Thang in, “Lai Dim aw, hong dawn in,” ci-in khuamual pan a kiko valval hi.
👉”Hong paikik in,” ci hiven.
3. Ngakhna (:) colon
- Kam tumtawngte khat khit khat abanbanin i gualgelh ciangin ngakhna kizang hi.
👉Ka pa’ deihna: Inn lianpi lam ding, mawtaw 3 nei ding, tate in degree ngah ciat ding. - Midang khat-i kampauna i gelhkik ciangin laigelhpa’ paumal leh tuapa’ paumal deina-in kizang hi. Kamhon-kamkhakte thuah kullo hi.
👉Topa Jesu in hih bangin ci hi: Na galte it in. Na paang hong bengte a langkhat zong dawh lai in. Zawhthawh thu tawh tai khat hong papihleh tai nih zui in. - Lai Siangtho mun alian leh aneu deina-in kizang hi.
👉Rom. 12:9, Jhn. 5:24
4. Ngakhlang (;) semi-colon
- Thuguicing khat leh tua thugui-cing ban zopna thuguicing dang khat a kideina dingin kizang hi.
👉Ka pa heh hi; a khuttum nuai hi.
👉Ni niam ta ey; tum dekta-in ciai. - Lai Siangtho mun nih, mun thum lahkhopna-ah a Lai Siangtho Chap-ter ahi-a, Lai Siangtho min ahizongin kibang-lote deina-in kizang hi.
👉Pasian in hong it hi (Jhn. 3:16; 1Jhn. 4:10, 16, 19;3:1)
5.Phawnna (!) interjection
- Patauhna, lamdangsaknate ah kizang hi.
👉Ohoi! galpi tung ding ci ey.
👉Ohoi, galpi tung ding ci ey!
6. Dotna (?) question mark
- Dawnkik ding akul thudotna lahna hi-a, tawpna (.) tang ahi hi.
👉Ka mawtaw koi ah?
👉Nong ciah dek dia?*Akidot thu a gensawnkikna-ah dotna koih kul-loin comma koih ding hibek hi.
> Na dam ta hiam, hong ci hi.
> Bang huna hong tung, ci-in hong dong hi.
*Dotna ahihangin dawnkik akullo sawlna leh ngetnate ah zat kullo hi.
> Na laikung ka na zang dia.
> Jesu in hong it hilo hiam.
*Dotna abat hangin phawnna ahizaw gigete-ah zat kullo hi.
> Topa bangzah na lian. - Laigual khatah dotna nihleh thum a om hangin a tawpna pen bekah koib ding.
👉Zogamah khuapi bangzah, mihing bangzah, lei thupi bangzah om hiam?
👉Na Siapi uh a min bang, numei maw-pasal, ta bangzah nei, kua khua ahia?
7. Thekna (-) hyphen
- Laihaa (vowel) nih a kipeha gelh ding hinapi, kipehsak lehang akhiatna akitelkhial thei dingte deina-in kizang hi.
👉Topa tungah ki-ap ni.
👉Khanglui lai-in ci-al, zatep kithupi sak hi.
👉Lopi-in, ci-in, hong pai-a, van-ak, sa-ngak, van-gam, git-awn ctp. - Kammal khat hinapi amal sauluate leh kamkopte deina-in kizang hi.
👉lenkhang-gawsempu
👉abungbu-anawmsawm singnuai-gammual nungak-tangval vasing-dangthu bungbu-lailek
👉van-gam-leimidawng
👉nikten-puansilh - Laigual bei nailoin laidal mong tawpna-ah laimal ta zolote apehna-in kizang hi.
👉No nong pai uh ciangun ka lai-
bu hong puak ve vua.(✅)
*Ahizongin laidal mong a tunteh laimalgawm khat pen athekna zangin kikhensak lo ding.
> No nong pai uh ciang-un ka la-
ibu hong puak vevua.(❎)
- “kikal/panin” cih tangin kizang hi.
👉1962-2010 sung galkap thu neihna kizang hi.
👉December 25-31 sungteng khua simah pawi kibawl hi.
👉Tuithang-Tedim tai 15 gamla hi.
8. Gitphei (—) dash
NB. Gitphei (dash) pen Thekna (hyphen)
zah nihin sau hi.
- Thuguicing 3-4te’ dinmun/acihnopna lahkhiatna pen ngakhna (:)/ngakhlang (;) zangloin gitphei (—) kizang hi.
👉Music kitum hi, la kisa hi, kilam ngeingai hi–tua pen pawi bawl ahi hi.
👉Nong khem lamtak nang zong thei teh—bangci bangin hong muang thei ding ka hiam.
👉A kihuatpih sate—bawngsa, kelsa, voksa ne lo ding.
9. Tanglak (‘) apostrophe
- Neihsa lahna-in kizang hi; -ii tanga kizang ahi hi.
👉Ka lawmpa’ sanggampa ahi hi.(Ka lawmpa-ii sanggampa).
👉Ka pa’temta hi. (Ka pa-iitemta) - Laimal kaihtonna/laimal hepkhiat pen-i tangin kizang hi.
👉A’ih hang (ahih hang)
👉Ke’n (kei in)
👉na’ngin (nadingin)
👉Ka nu’n (kanu in)
👉Amah’n (amah in)
👉a’ive (ahi ve)
👉n’ong (na hong)
👉k’ong (ka hong)
👉’ong (a hong)
10. Kual [{(—)}] brackets
NB. kualpi [—], kuallai {—}, kualneu(—)
Kualpi leh kuallai zatna tamlo-a, kualneu kitamzat hi.
- Lahtelna-in kizang hi.
👉India sum tawh uital khat (Rs. 5/-) ka lei hi.
👉India sum pek nga (Rs. 5/-) tawh uital khat ka lei hi.
👉Ciinno (Thang Kap’ tanu) in pasal nei hi.
👉Khuacinlang (telescope) khat ka lei hi.
👉Nong sumkhak Tul Sawm (Ks. 10,000) ka ngah hi.
👉Kong sumbat (2019 kum-a) kong lohna ahi hi.
- Lai Siangtho mun i mat (en-code) ciangin kizang hi.
👉Pasian in hong it hi (Jhn. 3:16; 1Jhn. 4:10, 19; 3:1; Kahla 3:22-23).
11. Git-awn (/) slash
- ‘ahih-keilchcihna-in kizang hi.
👉Na min mái-ah Tg./Lia gelh in.
👉Lai ngah ding: Superintendent/ Chairman - Zumlai Nambat thulu deina-in kvang hi.
👉 Tedim Section Date 3/01/2002-delegate/thumveina/nambat 1
12. Kam-umna (” ‘_______’ “)inverted commas
NB. Kamhon-kamkhakpi (“__”)
Kamhon-kamkhakneu (‘__’)
- Kamhon-kamkhakpi pen mi khat-i kampau mal bangbangin lai tawhi gelh ciangin kizang hi.
👉Nan Tal in, “Ka innah nong hawh dia,” hong ci hi.
👉”Nang nong hawh keileh kei zong hong hawh lo ding,” ci-in Nan Tal in a nu hong gen sak hi.
13. Kamhon-kamkhakneu zat dan ding:
- 👉Nan Tal’ nu in, “Nan Tal in “ka lawmpa hong hawh keileh kei zong a innah hawhlo ding hi’ng’ va ci in,” ci-in hong sawl hi.
👉Moses in, “Aaron aw, Israel-te tungah ‘Topa thupiak zui un’ ci in,” aci hi.
👉’Siah’ i cih pen ‘mangmu’ a cih tawh a kilamdanna hong gen dih ve.
14. Leh/tawh (&) ampersand
- “leh” tang-a kizang hi.
👉Amah in tanu & tapate adingin nasem hi.
15. Sansat/sikseh (@) at sign
- email address ah kizang hi.
👉nantal9430@gmail.com - Van man (cors$:) lahna leh aki-batpih lahna-in kizang hi.
👉Sathau tawi 5 @ 15,000/- ka lei hi.
👉Ngam Tawn@ Tawnpu tawhka kikhawl hi.
16. Halhsiah/theihsa (…) ellipsis
- Laigual khat ahihkeh kamgui khat sungah a thu theihsa dana kingaihsut kammalteng halh-siah na-in kizang hi.
Hih halh-siahna ah dot (…) 3 ding hi-a, atawmzaw/atamzaw ahihleh “el-lipsis” hi nawnlo hi.
👉Tua ahihmanin Tapa a um peuhmah nungta tawntung dinga, … tungah Pasian heh tawntung ding hi (Jhn. 3:36).
Compiled by Rev. Thuam Go Amm (Guite, Tuithang)